Διατροφή νεογέννητου, βρέφους. Σωστό ξεκίνημα

Τι είναι καλύτερο για το παιδί μου; Ο θηλασμός ή το γάλα με το μπιμπερό;

Ο θηλασμός είναι ο τρόπος που η φύση δίνει όλη τη φροντίδα που χρειάζεται το νεογέννητο, διατροφική και ψυχολογική. Το μητρικό γάλα περιέχει όλες τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται το νεογέννητο και η σύσταση του γάλακτος αλλάζει τόσο κατά τη διάρκεια του θηλασμού όσο και με την ηλικιακή ανάπτυξη του βρέφους. Το βρεφικό γάλα κατασκευάζεται με Ευρωπαϊκά πρότυπα, που είναι βασισμένα στη διατροφική σύσταση του μητρικού γάλακτος. Έτσι, το καλύτερο βρεφικό γάλα είναι αυτό που μοιάζει όσο περισσότερο γίνεται στο μητρικό. Δυστυχώς όμως, υπάρχουν ουσίες που είναι πολύ δύσκολο να περιληφθούν στο βρεφικό γάλα όπως ανοσοποιητικοί παράγοντες που προστατεύουν το βρέφος από λοιμώξεις και πολλά άλλα συστατικά τα οποία δεν έχουν ακόμη ανιχνευτεί και αναγνωριστεί. Ο θηλασμός προστατεύει το μωρό από τη δημιουργία αλλεργιών. Η διαδικασία του θηλασμού είναι πολύ σημαντική για τη συναισθηματική ανάπτυξη του βρέφους και για τη σχέση του παιδιού με τη μητέρα.

Πώς μπορώ να ξέρω αν το μωρό μου παίρνει το γάλα που χρειάζεται με το θηλασμό; Τι θα κάνω αν δεν έχω αρκετό γάλα;
Από τη στιγμή που το μωρό αρχίζει να θηλάζει, το πόσο συχνά και πόση ώρα θηλάζει υπαγορεύεται από τις ανάγκες του βρέφους, δηλαδή όποτε το μωρό κλαίει. Αν η μητέρα και το μωρό είναι υγιή, δεν υπάρχει περίπτωση να μην υπάρχει αρκετό γάλα. Όσο περισσότερο θηλάζει η μητέρα, τόσο περισσότερο γάλα παράγεται. Όταν το μωρό θηλάζει, παράγονται ορμόνες στη μάνα που προκαλούν την παραγωγή γάλακτος. Με το συνεχόμενο θηλασμό, η μητέρα ευαισθητοποιείται τόσο, ώστε ακόμη και το κλάμα του μωρού της προκαλεί την έκκριση ορμονών και την παραγωγή γάλακτος. Το μωρό θηλάζει αρκετά αν η ανάπτυξη του σε βάρος και ύψος είναι φυσιολογική.

Πώς πρέπει να είναι η διατροφή της μητέρας που θηλάζει;
Πρέπει να περιέχει πολλά υγρά (τουλάχιστο 2 λίτρα την ημέρα), να είναι πλούσια σε ασβέστιο (τουλάχιστο 1 γραμμάριο ασβεστίου), να αποφεύγει την καφεΐνη πριν το θηλασμό και να ακολουθεί μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή. Το ψάρι είναι πολύτιμη πηγή ω-3 λιπαρών οξέων και θα πρέπει να καταναλώνεται δυο φορές την εβδομάδα, αλλά να αποφεύγεται ο τόνος και ο ξιφίας. Αν υπάρχει ιστορικό ατοπικής ασθένειας με τροφική αλλεργία στην οικογένεια, τότε είναι καλό η μητέρα να αποφεύγει την αλλεργιογόνα ουσία και επίσης τους ξηρούς καρπούς στη διατροφή της με τη βοήθεια κλινικού διαιτολόγου. Πιθανές διατροφικές ελλείψεις της μητέρας δε θα επηρεάσουν την ποιότητα ή ποσότητα γάλακτος που θα παράγει αλλά θα επηρεάσουν τη μακροχρόνια υγεία της μητέρας.

Σε ποια ηλικία αρχίζει ο απογαλακτισμός και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να αρχίσει;
Ο απογαλακτισμός είναι η εισαγωγή στερεάς τροφής στη διατροφή του μωρού. Στους πρώτους 6 μήνες ζωής το βρέφος τρέφεται αποκλειστικά με μητρικό ή βρεφικό γάλα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά την εισαγωγή στερεών τροφών στους 6 μήνες ζωής και τη συνέχιση του θηλασμού ή του μπιμπερό μέχρι το πρώτο έτος. Στη συνέχεια το παιδί θα αρχίσει σταδιακά να πίνει το γάλα του μέσα από το κύπελλο. Η χρήση του μπιμπερό μετά το πρώτο έτος μπορεί να κόψει την όρεξη του για άλλες τροφές και να κάνει κακό στα δόντια του παιδιού σας.

Το μωρό θα δείξει όταν είναι έτοιμο για στερεά τροφή. Θα τελειώνει όλο του το μπιμπερό, θα κλαίει ζητώντας το επόμενο του γάλα πριν τη συνηθισμένη ώρα, ίσως θα ξυπνά το βράδυ ζητώντας να φάει.
Διαλέξτε μια στιγμή της μέρας, που είστε και οι δύο χαλαροί και ευδιάθετοι. Το μεσημεριανό τάισμα είναι μια καλή ώρα, ενώ την ώρα του πρωινού ίσως να έχετε πολλές δουλειές, ενώ το βράδυ ίσως το μωρό να είναι κουρασμένο. Η εισαγωγή στερεάς τροφής αρχίζει με 1 κουταλάκι στερεάς τροφή μετά από ένα γεύμα με μπιμπερό ή μετά από το θηλασμό. Η διαδικασία του απογαλακτισμού είναι από τη μια διατροφική και από τη άλλη εκπαιδευτική. Ο στόχος είναι να μπορεί το παιδί μετά από μια σωστή εμπειρία απογαλακτισμού, στον ένα χρόνο ζωής να παίρνει μέρος στα οικογενειακά γεύματα και να τρέφεται με ένα ποικίλο διαιτολόγιο. Με αυτό το σκεπτικό είναι καλύτερα να αποφεύγονται οι έτοιμες φρουτόκρεμες, επειδή δε θα βοηθήσουν το παιδί να αντιληφθεί τις πραγματικές γεύσεις φρούτων και λαχανικών που περιέχουν και να τις εντάξει μετά στο κατοπινό του διαιτολόγιο.

Ποιες στερεές τροφές μπορώ να δοκιμάσω;
Τα πολτοποιημένα φρούτα ή λαχανικά αναμιγμένα με λίγο ρυζάλευρο και μητρικό ή βρεφικό γάλα είναι ιδανικά. Χρησιμοποιείτε ελάχιστο νερό στο βράσιμο και χρησιμοποιήστε το νερό αυτό στην πολτοποίηση μέχρι να πετύχετε την κατάλληλη υφή για το μωρό σας.
Τα πολτοποιημένα φρούτα και λαχανικά είναι χαμηλότερης θερμιδικής αξίας από το γάλα. Τον καιρό που το μωρό σας θα αρχίσει στερεά τροφή θα αρχίσει επίσης να αυξάνει τη σωματική του δραστηριότητα: να μπουσουλά, να μένει ξύπνιο περισσότερη ώρα, να ενδιαφέρεται περισσότερο για ό,τι συμβαίνει γύρω του, γι’ αυτό και έχει αυξημένες θερμιδικές ανάγκες. Μέχρι το παιδί σας να είναι έτοιμο να συμμετάσχει στα οικογενειακά γεύματα και να τρώει αυτά που μαγειρεύετε για όλη την οικογένεια, μπορείτε να προσθέσετε λίγο βούτυρο ή ελαιόλαδο στον πολτό του ώστε να αυξηθεί η ενέργεια που παίρνει από τη στερεά τροφή. Μην προσθέσετε όμως ζάχαρη. Κάνει κακό στα δόντια και είναι καλύτερα να μη συνηθίσει στις γλυκιές γεύσεις.

Πρώτες στερεές τροφές που μπορείτε να δοκιμάσετε
• Βραστό πολτοποιημένο καρότο ή πατάτα ή κουνουπίδι ή μπρόκολο ή κολοκυθάκι, αναμιγμένο με λίγο βούτυρο ή ελαιόλαδο ή μητρικό/βρεφικό γάλα.
• Βραστό πολτοποιημένο μήλο ή αχλάδι ή ροδάκινο ή βερίκοκο ή φρέσκα μπανάνα ή αβοκάντο, αναμιγμένο με λίγο ρυζάλευρο και μητρικό/βρεφικό γάλα
• Ρυζάλευρο ή δημητριακά ελεύθερα από γλουτένη
• Μπορείτε να προσφέρετε πολτοποιημένο κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, όσπρια μαζί με λαχανικά όταν το μωρό σας συνηθίσει πια στις στερεές τροφές.
Η στερεά τροφή μπορεί να δίνεται στην αρχή δύο φορές την ημέρα μετά από το γάλα ή τον θηλασμό. Η ποσότητα μπορεί να αυξάνεται σταδιακά σε δύο στερεά γεύματα την ημέρα και μετά σε τρία. Το κόκκινο κρέας (βοδινό, αρνάκι, χοιρινό) και το κοτόπουλο μπορούν να δοθούν αρκετά νωρίς στον απογαλακτισμό, 1-2 βδομάδες αφότου έχει αρχίσει. Η εισαγωγή του κόκκινου κρέατος είναι πολύ σημαντική πηγή σιδήρου επειδή οι αποθήκες σιδήρου του νεογέννητου μειώνονται σημαντικά 6 μήνες μετά τη γέννηση. Το μητρικό γάλα είναι φτωχή πηγή σιδήρου, παρόλο που η μορφή σιδήρου στο μητρικό γάλα έχει πολύ ψηλή βιοδιαθεσιμότητα (μπορεί να απορροφηθεί καλύτερα σε σχέση με το σίδηρο που υπάρχει στα γάλατα σκόνη). Αν οι γονείς αποφασίσουν ότι το παιδί τους θα ακολουθήσει χορτοφαγική διατροφή, τότε θα πρέπει να ζητήσουν τη βοήθεια κλινικού Διαιτολόγου ώστε να παίρνει το σίδηρο που χρειάζεται από τη διατροφή. Το ψάρι μπορεί να εισαχθεί μετά τους 9 μήνες ζωής, αλλά τα ψάρια σε άλμη ή που είναι υπερβολικά αλατισμένα πρέπει να αποφεύγονται μέχρι το ένα έτος. Το μωρό δεν μπορεί να φάει οστρακοειδή όπως γαρίδες ή καβούρι μέχρι να γίνει τουλάχιστο 18 μηνών. Το καλοψημένο αυγό και βούτυρο από ξηρούς καρπούς μπορούν να προσφερθούν μετά τον πρώτο χρόνο ζωής, αν δεν υπάρχει ιστορικό ατοπικής ασθένειας στην οικογένεια.
Η εισαγωγή καινούριων τροφών γίνεται με μία τροφή κάθε φορά, που θα δίνεται για 2-3 μέρες πριν την εισαγωγή καινούριας τροφής.
Είναι καλύτερα οι γεύσεις να ξεχωρίζουν στο πιάτο (πχ το πολτοποιημένο κρέας σε μία γωνιά του πιάτου, η πατάτα πουρέ ή τα μακαρονάκια σε άλλη και τα πολτοποιημένα μπιζέλια σε άλλη γωνιά) ώστε το μωρό να αντιλαμβάνεται τις διαφορετικές γεύσεις.

Μπορώ να εμπιστευτώ τις βρεφικές τροφές του εμπορίου;
Οι βρεφικές τροφές του εμπορίου είναι ασφαλείς και εύκολες. Είναι βολικές, ειδικά όταν είστε έξω από το σπίτι με το μωρό σας. Αν όμως αγοράζετε συνεχώς έτοιμες τροφές, δε δίνετε την ευκαιρία στο μωρό σας να δοκιμάσει ποικιλία τροφών με διαφορετική γεύση και υφή και μπορεί να δυσκολευτεί να εκτιμήσει το σπιτικό φαγητό. Το ίδιο ισχύει και για τις βρεφικές κρέμες και δημητριακά που χρησιμοποιούνται πολύ στην Κύπρο.

Πώς θα ταΐσω το μωρό;
Δώστε στην αρχή λίγο γάλα, μετά φέρτε απαλά το πλαστικό κουταλάκι με το φαγητό προς τα χείλη του μωρού. Αν το μωρό δεν ανοίξει αυθόρμητα το στόμα του, ανοίξτε εσείς το δικό σας στόμα και θα σας μιμηθεί. Μη σπρώχνετε πολύ το κουτάλι στο στόμα του μωρού. Σπρώξτε ελαφρά την άκρη του κουταλιού στο στόμα του μωρού για να γλιστρήσει μέσα το φαγητό. Προσέξτε να μην το σπρώξετε υπερβολικά για να μη νοιώσει το μωρό ότι φιμώνεται και αντιδράσει αρνητικά. Τα περισσότερα μωρά παραξενεύονται στην αρχή και δεν ξέρουν τι να κάνουν με το φαγητό. Αν το μωρό σπρώξει το φαγητό προς τα έξω, μαζέψτε το με το κουταλάκι και ξαναδοκιμάστε.

Αν το μωρό τα πήγε καλά με την πρώτη κουταλιά, προσφέρετε του άλλη μία και μετά αφήστε το να θηλάσει ή να πιεί το υπόλοιπο του γάλα. Αν όμως το μωρό κλαίει ή φαίνεται απρόθυμο, μην το πιέσετε. Δοκιμάστε ξανά την επόμενη μέρα.

Τι πρέπει να κάνω αν στο μωρό μου δεν αρέσουν οι στερεές τροφές;

Μην επιμένετε! Αν το μωρό σας κλαίει ή γυρίζει αλλού το κεφάλι, σας δίνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα: ΔΕΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ για την ώρα!
Το τάισμα με το κουτάλι είναι μεγάλη αλλαγή γι’ αυτό δώστε του λίγο καιρό. Αν το πιέσετε θα νοιώσει αρνητικά για το φαγητό και θα μπείτε σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο είναι δύσκολο να βγείτε. Μην περιμένετε το μωρό να τρώει την ίδια ποσότητα κάθε μέρα. Είναι πολύ φυσιολογικό τη μία μέρα να αδειάζει όλο του το πιάτο και την άλλη να φάει μόνο μία κουταλιά. Αφήστε το μωρό σας να φάει ανάλογα με την όρεξή του. Θα το βοηθήσει να ανεξαρτητοποιηθεί πιο γρήγορα και να μάθει να εμπιστεύεται τον εαυτό του.

Αν υπάρχει ιστορικό αλλεργίας στην οικογένεια;

Αν υπάρχει ιστορικό αλλεργίας στην οικογένεια είναι καλό να ζητήσετε τη γνώμη του Παιδίατρου σας και του Κλινικού Διαιτολόγου πριν να αρχίσετε να δίνετε στερεές τροφές. Είναι καλύτερα να δοκιμάζετε ένα καινούριο φαγητό για 1-2 μέρες πριν να αρχίσετε κάποιο άλλο.
Τα ακόλουθα συμπτώματα μπορεί να είναι σημάδια τροφικών αλλεργικών αντιδράσεων: Φτέρνισμα, μύτη που τρέχει, μάτια που δακρύζουν, επίμονος βήχας, θορυβώδης αναπνοή, εξάνθημα στο πρόσωπο ή στο λαιμό, πρησμένα χείλη, χέρια, πόδια, διάρροια, δυσκοιλιότητα, μικρή αύξηση βάρους. Αν το παιδί σας παρουσιάζει τέτοια συμπτώματα θα πρέπει να επισκεφτείτε τον Παιδίατρο σας.

Διεύρυνση ποικιλίας διαιτολογίου και υφής φαγητού
Ο καλύτερος τρόπος να βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας παίρνει ό,τι χρειάζεται από τη διατροφή του, είναι να του προσφέρετε μεγάλη ποικιλία τροφών. Στους 6-9 μήνες το μωρό χρειάζεται 2-3 μερίδες αμυλούχων τροφών (μια μερίδα = μια μικρή πατάτα ή 30γρ ρύζι ή ζυμαρικά ή δημητριακά ή μια φέτα ψωμί) , 2 μερίδες φρούτων ή λαχανικών (μια μερίδα = μια μικρή μπανάνα ή ένα μήλο ή αχλάδι ή 6 πράσινα φασολάκια) και μια μερίδα πρωτεϊνούχων τροφών (μια μερίδα = 25γρ κρέας ή κοτόπουλο ή ψάρι ή 1 αυγό ή 50γρ όσπρια). Στους 9-12 μήνες το μωρό χρειάζεται 3-4 μερίδες αμυλούχων τροφών, 3-4 μερίδες φρούτων ή λαχανικών και 1-2 μερίδες πρωτεϊνούχων τροφών. Το κόκκινο κρέας (βοδινό, χοιρινό, αρνάκι) είναι πολύ σημαντική πηγή σιδήρου γι’ αυτό προσπαθήστε να το προσφέρετε 2-3 φορές τη βδομάδα. Το μητρικό ή βρεφικό γάλα εξακολουθεί να είναι σημαντικό για την ανάπτυξη του μωρού σας και στην ηλικία 6-12 μηνών χρειάζεται 500-600ml γάλα τη ημέρα.
Η υφή του πολτού πρέπει να γίνεται σταδιακά πιο παχύρρευστη, ώσπου να μπορείτε να λειώνετε το φαγητό με το πιρούνι. Βοηθήστε το παιδί σας να μασάει κάνοντας σταδιακά το φαγητό του πιο σβολιασμένο. Είναι καλύτερα να του δίνετε ξεχωριστά μικρές ποσότητες από κομμάτια μαγειρεμένων λαχανικών, κρέατος ή ψαριού αντί για χυλούς. Έτσι μπορεί να συνειδητοποιήσει πιο εύκολα τι τρώει και τι του αρέσει. Προσφέρετε επίσης φαγητά που πιάνονται με τα δάκτυλα (κομμένα φρούτα ή βρασμένα λαχανικά, ψωμί, τυρί κλπ). Θα το βοηθήσετε να απολαμβάνει το φαγητό του, να ανταποκρίνεται στην πείνα του και να ανεξαρτητοποιηθεί.

Πηγή:

https://www.paidiatros.com/neogennito-vrefos/diatrofi/feeding-newborn-infant

VI-21619-NOVALAC-12/2021