Ο Ύπνος των βρεφών

Η κοινωνία μας τις τελευταίες δεκαετίες έχει προωθήσει την άποψη ότι “το καλό μωρό” είναι αυτό που πίνει όλο του το γάλα και κοιμάται μόνο του όλη νύχτα σε ένα ήσυχο και σκοτεινό μέρος, με ελάχιστη ή καθόλου επαφή με τους γονείς. Ωστόσο, οι προσδοκίες αυτές δεν έχουν καμιά επιστημονική βάση. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο συνεχόμενος ύπνος καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας αποτελεί εσφαλμένη προσδοκία για τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία.

Πρέπει λοιπόν αρχικά να κατανοήσουμε τη φυσιολογία του ύπνου. Κάθε κύκλος ύπνου αποτελείται από: 

• τη φάση REM (ελαφρύς ύπνος), η οποία χαρακτηρίζεται από ταχεία κίνηση των ματιών (Rapid Eye Movement) και πλούσια εγκεφαλική δραστηριότητα, κατά την οποία γίνεται επεξεργασία και αποθήκευση των πληροφοριών που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της μέρας και κατά την οποία βλέπουμε όνειρα και μπορούμε να  ξυπνήσουμε εύκολα
• τη φάση non REΜ (βαθύς ύπνος), η οποία διακρίνεται σε 4 επιμέρους στάδια, κατά την οποία παρατηρείται επιβράδυνση της εγκεφαλικής δραστηριότητας, χαλάρωση των μυών, ενώ  ενισχύεται η σωματική ανάπτυξη και η επισκευή των μυών και των ιστών. 

Οι 2 φάσεις εναλλάσσονται κυκλικά κατά τη διάρκεια του ύπνου. 

Ωστόσο, ο ύπνος των βρεφών διαφέρει κατά πολύ από τον ύπνο των ενηλίκων και αυτό σχετίζεται με τη συχνότητα των κύκλων REM - non REM. Ο κάθε κύκλος ύπνου διαρκεί περίπου 60 λεπτά στα νεογνά (χρόνος που συμπίπτει και με το συνήθη χρόνο πέψης και κένωσης του στομάχου από το μητρικό γάλα), ενώ στους ενήλικες 90 λεπτά περίπου. Οι ενήλικες ξεκινούν με μικρής διάρκειας ελαφρύ ύπνο και πέφτουν γρήγορα σε βαθύ ύπνο. Αντίθετα, τα βρέφη πέφτουν αμέσως σε ελαφρύ ύπνο (REM) και μετά από 20 λεπτά σε βαθύ ύπνο (non REM). Μάλιστα, τους πρώτους 3 μήνες ή και παραπάνω, πάνω από το μισό του χρόνου του βρεφικού ύπνου αποτελείται από ελαφρύ ύπνο (REM), ο οποίος είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου, καθώς κατά τη διάρκειά του επιτελούνται σημαντικές εγκεφαλικές διεργασίες.  Κατά τη διάρκεια του ύπνου αυτού, μπορεί να δούμε το μωρό να κινείται ανήσυχα, να εμφανίζει τινάγματα, τα βλέφαρά του να τρεμοπαίζουν και η αναπνοή του να είναι άρρυθμη.

Τα μωρά, λοιπόν, είναι βιολογικά προγραμματισμένα να ξυπνούν συχνά. Οι αφυπνίσεις αυτές είναι απαραίτητες για την επιβίωση του βρέφους. Το μωρό ως ατελής οργανισμός, έχει ανάγκη από μικρούς ύπνους που περιλαμβάνουν κυρίως τη φάση REM, η οποία συμβάλλει στη βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου, αλλά και συχνή σίτιση, επαφή δέρμα με δέρμα και συναισθηματική σύνδεση με το γονέα (κυρίως τη μητέρα).

Μία άλλη βασική γνώση είναι ότι ο κιρκάδιος ρυθμός, δηλαδή το 24ωρο εσωτερικό μας ρολόι, που ελέγχει τις αλλαγές στις λειτουργίες του σώματος μέσα στη μέρα, δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένος μέχρι την ηλικία των 3 μηνών. Είναι απολύτως φυσιολογικό ένα νεογέννητο να κοιμάται ακανόνιστες ώρες χωρίς διαχωρισμό μέρας και νύχτας. Μετά τους 2-3 μήνες, τα μωρά αρχίζουν να κάνουν έναν ύπνο μεγαλύτερης διάρκειας τη νύχτα, ίσως και 6 ώρες.

Επίσης, είναι πιθανό ένα μωρό να ξυπνάει συχνότερα τη νύχτα στις ηλικίες των 4-6 μηνών και 9 μηνών και αυτό σχετίζεται με αναπτυξιακά άλματα που γίνονται στις ηλικίες αυτές.

Δε χρειάζεται να στηρίζουμε την καθημερινότητα του παιδιού σε διάφορους πίνακες που κυκλοφορούν σχετικά με το πόσο πρέπει να κοιμάται ένα μωρό ανάλογα με την ηλικία. Αυτοί βασίζονται σε συγκεκριμένα δείγματα βρεφών και σε συγκεκριμένες συνθήκες. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές από βρέφος σε βρέφος, στο βιορυθμό, στις ανάγκες και στις συμπεριφορές.

Το σημαντικότερο, όμως, είναι να αποδεχτούμε την κατάσταση των νυχτερινών ξυπνημάτων ως απολύτως φυσιολογική και όχι ως πρόβλημα. Τουλάχιστον το 80% των βρεφών ξυπνούν στους 6 μήνες και τουλάχιστον τα μισά στον ένα χρόνο ζωής.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε από την πλευρά μας για να βοηθήσουμε το μωρό να επιτύχει όσο το δυνατόν πιο ήσυχο και αδιάκοπο ύπνο.

Οι περισσότερες από τις παρακάτω συμβουλές έχουν εφαρμογή σε βρεφάκια άνω των 3-4 μηνών.

• Δίνουμε έμφαση στους ημερήσιους ύπνους. Κρατάμε γενικά ξεκούραστο το μωρό, καθώς ανεπαρκής ύπνος κατά τη διάρκεια της μέρας μπορεί να απελευθερώσει τις ορμόνες του στρες και της υπερδιέγερσης. Αν το μωρό δεν κοιμάται καλά κατά τη διάρκεια της μέρας, μπορεί να εμφανίζει συνεχώς ανησυχία και γκρίνια και ο νυχτερινός ύπνος να είναι ανήσυχος και με πολλές αφυπνίσεις.
• Βάζουμε το μωρό για ύπνο όταν δούμε τα πρώτα σημάδια κούρασης, δηλαδή όταν αρχίζει να χασμουριέται, να γκρινιάζει, να τρίβει τα ματάκια του και να χάνει το ενδιαφέρον του για τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Αν ξεφύγουμε αρκετά χρονικά από αυτά, τότε πιθανόν το μωρό να εμφανίσει υπερένταση και η επίτευξη της ηρεμίας και του ύπνου να είναι δύσκολη.
• Υιοθετούμε μια σχετικά σταθερή ώρα ύπνου, που καλό είναι όσο πιο μικρή είναι η ηλικία του παιδιού να είναι και τόσο και πιο νωρίς.
• Υιοθετούμε μια σχετικά σταθερή ρουτίνα ύπνου, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει μπάνιο, πιτζάμες, πλύσιμο δοντιών, διάβασμα βιβλίου ή/και τραγούδι-νανούρισμα- ιστορία. Μόλις τα παιδιά καταλάβουν τη συνέπεια στη ρουτίνα, αισθάνονται ηρεμία και ασφάλεια.
• Τα μωρά που θηλάζουν συνήθως κοιμούνται στο στήθος. Αν θέλετε, μεγαλώνοντας μπορείτε να αποδεσμεύσετε τον ύπνο από το θηλασμό.
• Τις τελευταίες 1-2 ώρες πριν το νυχτερινό ύπνο μειώνουμε τα έντονα ερεθίσματα, τα έντονα παιχνίδια, περιορίζουμε τις πολλές εναλλαγές δωματίων μέσα στο σπίτι και χαμηλώνουμε το φωτισμό.
• Μετά τους πρώτους μήνες ζωής, μπορεί να εισαχθεί ένα “μεταβατικό αντικείμενο”, όπως ένα παιχνίδι με μαλακή υφή ή άλλα μαλακά αντικείμενα στα οποία μπορεί να έχει πρόσβαση το παιδί. Με το μεταβατικό αντικείμενο το μωρό δημιουργεί ένα δεσμό μέσω του οποίου λαμβάνει ευχαρίστηση, καθησυχάζεται και παρηγοριέται, καθώς αποτελεί ένα σύνδεσμο με τη μητέρα.
• Στα νυχτερινά ξυπνήματα κρατάμε τα φώτα σβηστά, κάνουμε ησυχία, δε μετακινούμε το μωρό από το δωμάτιο που βρίσκεται και κρατάμε απλά και σύντομα τα γεύματα, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε την παρέμβαση στον ύπνο του παιδιού.

Πηγή:

https://www.iatriko.gr/el/content/o-upnos-ton-vrefon?cl=609

VI-22266-NOVALAC-06/2022